phi
Người Chăm mở lễ hội Katê
Trả Lời Với Trích DẫnPHONG TỤC
Lễ hội Katê của người Chăm
11:44' 24/08/2004 (GMT+7)
Hàng năm cứ đến mùa hoa Tagilao nở khắp núi rừng Panduranga cũng là lúc khắp Palei (làng) Chăm hân hoan đón mừng Katê - Lễ hội truyền thống của dân tộc mình. Lễ chính thức được tổ chức đúng ngày mồng tháng 7 Chăm lịch.
Lễ hội Katê
Katê là một trong những lễ hội lớn của người Chăm. Những năm gần đây, Katê không chỉ cuốn hút người Chăm ở khắp mọi nơi trong nước mà còn hấp dẫn nhiều du khách trong và ngoài nước về với vùng đất tháp Campa.
Vào những ngày cuốu tháng 6 Chăm lịch, nhiều palei Chăm tổ chức múa hát dân gian thâu đêm. Tiếng trống Ginang, Baranưng, tiếng kèn Saranai vang từ palei này thấu sang palei kia. Các cô gái Chăm cũng nhịp nhàng với các điệu múa dân gina Bien, Cjong, Mrai, Patra...các cụ già không quên mở chiêt (giỏ đan bằng tre) lấy tapuk (sách cổ) đem ra và ngâm nga những bài Ariya (truyện thơ Chăm) đậm đà và trữ tình từ chặp tối đến sắp sáng hôm sau.
Lễ hội Katê là dịp để người Chăm tỏ lòng tôn kính Trời, "Cha" sinh ra vạn vật và tưởng niệm các anh hùng của dân tộc, hành hương về Thánh địa, thăm viếng bạn bè, kết giao.
Trưa ngày cuối cùng của tháng sau Chăm lịch, từ các danauk (nơi sinh hoạt của các chức sắc và các cụ già người Chăm tại các palei Hữu Đức, Hiếu Lễ và Hậu Sanh (Phan Rang - Ninh Thuận), các Pho Dhia chủ trì lễ đón rước khăn áo (trang y phục) do bà con dân tộc Raglai sống ở phía Đông triền núi Trường Sơn cất giữ mang xuống. Bà con người Chăm cùng với cờ lộng và trống kèn rộn ràng dưới dự hướng dẫn của Po Dhia (vị đừng đầu các chức sắc thuộc tính ngưỡng dân gian Chăm) ra tận đầu palei. Bà con Raglai cùng với Po Palei (già làng) và Camưnei (người bảo quản trang y phục) long trọng mang chiet "chăn áo" xuống. Tháp tùng theo đó có cả một đoàn nhạc công poh sar biểu diễn nhạc dân gian Raglai. Âm thanh Ginang, Baranưng, Saranai của Chăm hòa với nhạc cụ Sar, Rakle của bà con Raglai tại điểm gặp gỡ giữa người Chăm và người anh em Raglai ở đầu làng đã làm cho buổi đưa rước "khăn áo" thêm long trọng và rộn ràng hơn. Đêm đó, tại các Danauk và trong các palei nhộn nhịp hẳn kên. Những người Chăm có xa quê nhà cũng phải tranh thủ về đúng ngày để kịp đón "giao thừa" Katê cùng với người thân ở quê hương. Nhiều phụ nữ luôn túc trực bên bếp lửa để thúc củi cho mau chín bánh Nung. bánh Galik (bánh tét bánh chưng Chăm). Ai ai cũng muốn thức suốt đêm để thưởng thức trọn vẹn ngày hội Katê.
Sáng mồng 1 tháng 7 Chăm lịch, Po Dhia hướng dẫn bà con Chăm mang lễ vật cúng lên các tháp Campa trong vùng để tiến hành lễ Pơh Babbang Yang (mở cửa tháp), thỉnh mời các thần linh về chứng giám cho sự cầu nguyện của con người.
Cầu nguyện trong lễ hội Katê
Cũng từ sáng sớm, từng đoàn từng đoàn người từ các palei Chăm khác nhau tranh thủ kéo về các Danauk để kịp tháp tùng với đoàn người ở đây theo sự hướng dẫn của Po Dhia đưa Trang Y Phục lên các Tháp. Theo quan niệm của người Chăm, chỉ có Po Dhia là người duy nhất được các thần linh cho phép mở cửa Tháp, tiến hành lễ viếng tháp và làm lễ Katê. Khi đoàn rước Trang Y Phục đi lên đến tháp, các vị Po Dhia, Chamưnei, Kadhar, Pajaw... làm lễ mở cửa tháp rồi tiến vào bên trong. các thầy lễ tẩy thể (Pamưnei Yang) và dâng lễ phục cho tượng Vua. Thầy Kadhar vừa kéo đàn Kanhi (đàn nhị Chăm) vừa hát những bài hát ca ngợi những thần linh và người xưa đã có công với cộng đồng và quê hương Chăm. Lúc đang hành lễ, người ta chú ý quan sát ánh sáng các cây đèn làm bằng sáp ong đặt trên bàn lễ vật để đoàn biết sự hiện diện của các thần linh. Người ta cho rằng, nếu lửa cháy thành hai ngọn có hai màu đậm nhạt khác nhau nghĩa là thần linh đã về, còn ngược lại, người Chăm vẫn phải tiếp tục cầu nguyện.
Ở quanh khuôn viên trên các Tháp, mọi người tập hợp thành từng nhóm: chỗ thì cầu kinh, chỗ thì dâng lễ vật cúng.
Từ ngàn đời vẫn gọi tháp Po Klaung Garai
Di tích xưa trong tiếng hát tự hào
Tháp Palei Chăm chói chang trong nắng
Thần Siva vui múa Katê...
Thật không quá lời khi Amư Nhân (nhạc sỹ dân tộc Chăm) đã ca ngợi. Tháp Po Klaung Garai là một cụm tháp còn mang nhiều nét kiến trúc độc đáo vẫn lưu lại tương đối nguyên vẹn nhất của cư dân Champa cổ, nằm cách trung tâm thị xã Phan Rang - Ninh Thuận khoảng 5km về phía Tây Bắc. Tháp được vị vua Laya Simhavarman III (sử liệu Việt Nam gọi là vua Chế Mân) xây dựng để thờ Po Klaung Garai.
Đến 4, 5 giờ chiều, người ta rời tháp để về lại palei của mình để tổ chức lễ tạ ơn ông bà tổ tiên. Ngày xưa, những năm được mùa, người Chăm vui chơi Kate suốt cả tháng. Những năm gần đây, bà con Chăm chỉ vui vẻ Katê từ ba ngày đến một tuần lễ. Chính quyền địa phương cũng tạo điều kiện cho bà con Chăm vui Katê trọn vẹn.
Lễ hội Kate hàng năm luôn để lại cho người Chăm và du khách tham dự nhiều kỷ niệm khó quên. Theo phong tục cũng vào dịp này, những người Chăm giận hờn nhau đều có thể làm lành lại với nhau. Nhiều chàng trai, cô gái Chăm có thêm một cơ hội để gặp gỡ, làm quen với nhau qua ngày lễ Katê và không ít người đã nên duyên vợ chồng.
Lễ hội Katê cũng là dịp để trai gai người Chăm gặp gỡ, làm quen và nên duyên chồng vợ
Lễ hội Katê của người Chăm Ninh Thuận diễn ra ở 3 đền tháp: Đền Pônưga (Hữu Đức), tháp Pôrêmê (Hậu sanh) và tháp Po Klaung Garai (Đô Vinh, Tháp Chàm). Lễ diễn ra ở cả 3 nơi cùng ngày, cùng giờ. Tuy lễ hội diễn ra ở 3 nơi nhưng thu hút được nhiều tín đồ nhất, tổ chức quy mô nhất vẫn là lễ hội Katê ở tháp Po Klaung Garai. Lễ hội Katê tại đền Tháp được điều hành bởi Ban tế lễ chức sắc đạo Bàlamôn bao gồm: - Thầy cả sư (Po Dhia) trụ trì đền tháp làm chủ lễ; thầy kéo đàn Kanhi (Ôn Kadhar) hát thánh ca; bà Bóng (Muk Payâu) dâng lễ vật lên các vị thần; ông Từ (Camưnay) chủ trì lễ tắm tượng; và cùng một số tu sĩ Balamôn (Paseh) phụ lễ.
Lễ Katê ở các tháp chỉ diễn ra trong ngày mồng 01.07 theo Chăm lịch. Sau đó cư dân trở về các làng Chăm tổ chức phần hội với các trò chơi dân gian như thi dệt, đội nước, đá bóng, văn nghệ... Cuộc thi diễn ra trên một sân bãi rộng, các khung cửi đã được xếp thành hàng. Đơn cử ở làng Chăm Mỹ Nghiệp, các cô gái dự thi đã chuẩn bị sẵn tơ sợi, trong hơn một giờ đồng hồ nếu cô nào dệt được một tấm vải dài nhất, đẹp nhất thì sẽ thắng cuộc. Những chiếc thoi đưa hối hả, những sợi chỉ giăng mắc đủ màu tạo nên một nền vải Chăm muôn màu, muôn sắc. Cuộc thi đội nước cũng diễn ra rất sôi động. Các cô gái Chăm khéo léo đội chum nước thi nhau về đích với một nét văn hóa truyền thống độc đáo.
Về dự lễ hội Katê tỉnh Ninh Thuận, mọi người được thưởng thức âm hưởng rộn ràng mang tính lễ nhạc của dân tộc Chăm với trống Baranưng, kèn Saranai, được các nghệ nhân biểu diễn với cả tấm lòng say mê. Các thiếu nữ Chăm xinh đẹp duyên dáng trong điệu múa truyền thống làm say đắm lòng người.
GIA KIỆT
