Chiếc nón quai thao & Chiếc nón bài thơ .

[Vinh Phan]

CHIẾC NÓN QUAI THAO

Nầy cô em bắc kỳ nho nhỏ với chiếc nón quai thao trên tay....em từ đâu đến em ơi? Lòng ai đó không khỏi xao xuyến mổi khi thấy em trong một trang phục phụ nử truyền thống của miền bắc...
Nói đến vẽ đẹp của cô gái bắc thì người ta thường thấy ẩn hiện trong bộ đồ tứ thân, chiếc nón quai thao, đầu chít khăn mỏ quạ che mái tóc đuôi gà, rất đậm nét văn hoá thuần việt... làm rung động biết bao nhiêu trái tim của các chàng trai trẻ đất bắc...Trái tim con người nếu đã nồng nàn yêu thương thì cũng không tránh khỏi nhớ nhung ngập lòng. Một khi đã có tình ý thì cũng đã ươm vào đó những mầm luyến nhớ, và khó, thật khó, vạn lần khó mổi khi nhớ về những kỷ niệm trong đời về các cô gái bắc trong trang phục cổ truyền.

Một khi đã nhớ nhung là nói đến những niềm tâm sự kín đáo nơi con tim bắt nguồn từ ca dao, câu hò...tiếng sáo diều, tiếng đàn độc huyền, những bài dân ca 3 miền, tiếng hò mái đẩy trên sông Hương, vọng cổ hoài lang.. v.v. , nói sao cho cùng, nói sao cho hết.... con tim nhớ nhung là nơi khắc ghi những hình ảnh khó quên... tôi xin được phép lấy ra một trong nhiều nổi chất chứa ấy một hình ảnh cô gái bắc với " chiếc nón quai thao".
Từ những ngày xa xưa, nón quai thao đã là một trong những trang phục cần thiết của người dân, đặc biệt là phái nữ, rất quen thuộc và gần gũi với chúng ta.
Nầy cô em bắc kỳ nho nhỏ với chiếc nón quai thao trên tay....em từ đâu đến em ơi?
" Em là cô gái Bắc Ninh
Em nghiêng vành nón mái đình nghiêng theo!"
Hay..
"Ai làm chiếc nón quai thao
Để anh thương nhớ ra vào khôn nguôi"
Hay..
"Ai làm chiếc nón quai thao
Để cho anh thấy cô nào cũng xinh..."
Qua các câu ca dao đã phát họa được nét đẹp của người con gái bắc trong trang phục truyền thống của Việt tộc, làm điêu đứng các chàng trai đất bắc ngày xưa...

Chiếc nón quai thao
Chưa chồng nón thúng, quai thao
Chồng rồi, nón rách, quai nào thì quai
Chửa chồng, yếm thắm, đeo hoa
Chồng rồi, hai vú bỏ ra tầy giành.
Túa ống tơ ngà tha thướt gió
Vàng vàng lá lụa nắng tươi xinh
Khuôn hoa e lệ trong khuôn nón
Say mắt chàng trai tiếc gửi tình
Nhung dép cong nghiêm bước thẳng đường
Ðâu ngờ tơ nón gió vương vương
Chàng về, mắt dắm sầu xa vắng
Cả một trời xuân nhạt nắng hường
( Anh Thơ)

Cho đến nay, thật khó có thể biết được chiếc nón thúng quai thao đầu tiên ra đời từ khi nào? Và ai là người sáng tạo ra nó? Chỉ biết một điều chắc chắn là: Từ khi chiếc nón quai thao ra đời, nó đã dần dần đáp ứng được nhu cầu thẩm mỹ của người Việt và lập tức trở thành một trong những vật trang sức vừa có ý nghĩa thực dụng cho người phụ nữ Việt Nam, vừa góp phần tôn vinh vẻ đẹp của quý bà, quý cô trong cuộc sống...
Nón quai thao (cũng còn gọi là nón ba tầm, nón thúng ) là một loại nón đẹp duyên dáng.. sang trọng, thường các bà, các cô chỉ đội hoặc mang theo trong những dịp lễ, tết, hội hè, hoặc những lúc có công việc nhàn nhã, vui vẻ nhưng cần phải nghiêm chỉnh, lịch sự. Nón thúng quai thao từ lâu đã đi vào ca dao, dân ca, đi vào tiềm thức của người Việt với những câu ca đằm thắm, trữ tình...
Chiếc nón quai thao thường có kích thước khá lớn, đường kính mặt nón ước chừng 70-80 cm, che rợp cả khuôn mặt người đội, tạo nên một không gian rộng, thoáng và mát. Mặt phẳng trên nón lợp lá gồi hoặc lá cọ, sát phía dưới là thành nón cao độ 10-12 cm. Giữa nón gắn một vành tròn như nắp tráp vừa đầu đội cao khoảng 8 cm, gọi là cái "khua". "Khua" nón làm công phu lắm: Nó là những sợi tre nhỏ chuốt bóng khâu lại với nhau bằng chỉ tơ nhiều màu sắc. Những sợi chỉ đan chéo nhau thành hình hoa lá, chim muông thật đẹp mắt. Quai thao là bộ phận không thể thiếu của chiếc nón ba tầm, nó chẳng những làm cho nón cân bằng, vững chãi, mà còn làm cho người phụ nữ thêm duyên dáng, thướt tha... Quai thao làm bằng tơ, nhưng là loại tơ đặc biệt, vừa rẻ, vừa bền lại vừa có giá trị cao. Thông thường các cô gái trẻ thì thích dùng quai thao màu trắng ngà gốc tơ tằm, còn quai thao màu tím, màu đen thì được dùng cho phụ nữ đã lập gia đình. Quai thao gồm từ 2 đến 3 sợi bện lại với nhau (gọi là quai kép), thả võng đến thắt lưng. Khi đội đầu, người phụ nữ lấy tay giữ quai ở trước ngực, nón không bị đung đưa lại tiện điều chỉnh khi đội thẳng hay lúc cần nghiêng nghiêng che nắng... Hai đầu quai thao có chừng mươi mười hai túm tua nho nhỏ, dài chừng 20-25 cm rủ xuống trông mềm mại, vui mắt.
Nón quai thao được các cô gái Bắc thời xưa chưa chồng thường dùng, ngày nay thì khác hẳn đến Hà Nội không còn thấy ai đội nón quai thao, chỉ còn thấy các cô gái bắc thời nay tay che dù màu, đội mũ lát, đội mũ tân thời...
Nhưng nếu ai đến vùng quê Kinh bắc nghe những cô gái bắc nơi đây hát những làn điệu dân ca quan họ không khỏi mang mác ...nhớ nhung với những nét dịu dàng của cô gái bắc với chiếc nón quai thao, đầu chít khăn mõ quạ và mái tóc đuôi gà.
Qua hình ảnh những những nghệ sĩ, hẳn không thể quên chiếc nón quai thao rộng vành một loại nón cổ làm bằng lá già to gấp hai nón thường và trông như cái thúng vì vậy dân gian thường gọi là nón thúng quai thao. http://www.youtube.com/watch?v=mCL6BQX4rqQ
Tuy chiếc nón quai thao ngày nay không còn thấy được ngoài đời, nhưng còn tìm thấy được qua hình ảnh người nghệ sĩ hát quan họ với con mắt lá dăm liếc dài sắc nhọn tình tứ cùng nụ cười duyện ẩn dấu sau vành nón quai thao đã làm vấn vương lòng các chàng trai không ít....
Nón quai thao từ lâu đã trở thành điểm nhớ của quê hương quan họ thanh lịch từ bao đời nay..
Nguyen Thi Hong, 26.4.2014

*. Múa cây trúc xinh với chiến nón quai thao và áo tứ thân .

YouTube Video

*. Múa dân ca 3 miền mới nhất .

YouTube Video